Cihan Palas Oteli (Emniyet Oteli)

İzmir'in otel deyince akla ilk gelen semtidir Basmane. Basmane, Osmanlı döneminde konut olarak yapılmış ama sonra otele dönüştürülmüş birçok otele ev sahipliği yapıyor.

19. yüzyılın ortasından sonra İzmir'de demiryollarının inşası ve yaygın olarak kullanılmaya başlamasıyla otel kültürü de kendini göstermeye başladı. Bu oteller birçok insan için bazen uzun yıllar kendi evleri gibi kaldığı mekanlar oldu. Ama günümüzde bakımsızlık ve ilgisizlik yüzünden yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalan tarihi otellerimiz de çok sayıda. Bunlardan bazılarına bu yazı dizimizde tarihi değerlerimize sahip çıkmak adına yer verdik.

Tarihi Oteller yazı dizimize Osmanlı'nın son döneminin en muhteşem otellerinden biri olan Cihan Palas Oteli ile başlıyoruz. Basmane Anafartalar Caddesi'ne girdiğinizde ilk tarihi otel olan Cihan Palas Oteli'nin avlusuna girdiğimde gördüğüm manzara karşısında içim ürperdi. Cumhuriyet kurulduktan sonra Atatürk'ün gelip kaldığı bu otelin kapısına kilit vurulmuş halde durmasını İzmir'e hiç yakıştıramadım. Otelin yan cepheleri ise durumun vehametini daha çok gözler önüne serdi. İzmir'de Basmane'nin Emniyet Oteli olarak bilinen ilk oteli Cihan Palas, kentin yok olmaya başlayan eski tarihi yapıları gibi kaderine terk edildi. Bir zamanlar Atatürk'ün İzmir'e geldiğinde konakladığı otelin çatısı çökmeye başladığı için kapısına kilit vuruldu. Avlusundaki kahvehane dışında yıllardır kapalı olan otelin bir zamanlar altında konserlerin verildiği çatısı çökmeye başladı.

Cihanzade Ailesi'ne ait 56 odalı sıcak-soğuk su çeşmeleri olan, apart odaları ve kiralık kasaları ile hizmet veren Cihan Palas, 1900'lü yıllarda zamanın en lüks otelleri arasında bulunuyordu. Avlusundaki kahvehane dışında yıllardır kapalı olan otel metruk durumdan kurtarılmayı bekliyor. Basmane semtinin Oteller Sokağı'ndaki binanın bir dönem altında konserlerin verildiği çatısı çökmeye başladığı için de kapısına kilit vuruldu. 1902 yılında yapılan bina, süit odalarıyla döneminin en lüks otelleri arasında yer alıyordu. Anafartalar Caddesi'nin Basmane Meydanı'na yakın kısmında bulunan ve Osmanlı'nın son döneminin
iddialı tesislerinden biri olarak inşa edilen taş binanın soğuk ve sıcak su muslukları, orijinal küvetleriyle günümüze gelen en iyi yapılar arasında yer alıyordu. İzmir'in önde gelen ailelerinden birine mensup Kulalı Cihanzade Hüseyin Fehmi Bey tarafından 1902 yılında yaptırılan otelin ismi Cumhuriyet döneminde el değiştirerek Emniyet Oteli adını aldı. Uzun süre bölgenin iyi otelleri arasında yer alan yapının hali bugün görenlerin içini burkuyor. Bir dönem İzmir'in en önemli oteli olan bu tarihi taş yapı da çatıdan başlayarak
çökmeler oluşmaya başladı. Daha fazla çökmeden tedbir almak gerekiyor.

Hepsi de eski günlerdeki gibi muhteşem yapısına geri dönmesi gerekiyor. Burası
Osmanlı'nın son döneminin İzmir'deki en iddialı otellerinden biriydi. Bir an önce bu tarihi değerimizi tekrar kullanıma açmamız gerekiyor. Daha fazla yıkılıp gitmeden bu konuda gerekli restorasyon ve tadilat çalışmaları yapılmalı. Bu binalar kapılarına kilit vurulmuş halde ne zamana kadar bekleyecek. Atatürk'ün kaldığı ve burada hatıraları bulunan tarihi değerimize sahip çıkmamız gerekiyor. Burada en büyük görev kent yöneticilerimize düşüyor'' diye konuştu.

Zemin üzerine iki katlı olan otel, taş ve tuğla malzeme ile kâgir sistemde inşa
edilmiş. Zemin katında lobi, mutfak gibi mekânlar bulunurken, üst katlarında
müşteri odaları ile çeşitli salonlar yer almakta.

Cihan Palas Oteli, mimari tasarımıyla olduğu kadar içindeki her bir mekânda bulunan farklı süslemeleriyle de ayrıcalıklı bir yapı. Süslemeler arasında bulunan duvar ve tavan resimleri, kentteki oteller arasında bilinen tek örnek. Bu resimlerde bir kent panoraması, çeşitli doğa görünümleri ile soyut ve dekoratif kompozisyonlar işlenmiş.

1926 yılına ait bir İzmir rehberinde yayınlanan ilanda, otelin sıcak-soğuk su akan çeşmeli odaları, aile odaları gibi farklı çeşitte 50 büyük odası ile kıraathane ve içkili lokantası olduğu belirtilmiş. Konaklama ve restoran hizmetlerinin yanı sıra özel kasa ve depolar ile katlarında bulunan umumi telefon ve tercümanlık hizmetleri de sunan otelin konfor düzeyi yüksek, prestijli bir otel olduğu anlaşılıyor. Zaman içinde adı değiştirilen Cihan Palas Oteli'nden, 1934 tarihli bir Emniyet Oteli adını almıştır.

Otel, giriş avlusuna bakan 'L' biçimli ana yapı ile arka taraftaki iç avlu ve çevresindeki mekânlardan oluşuyor. Çatı katının bugünkü görünümü ise sonradan eklenmiş izlenimi uyandırıyor. Günümüzde işletilmeyerek kaderine terk edilen bu kıymetli yapının sadece zemin katındaki kıraathanesi kullanılıyor. Atatürk'ün İzmir'e geldiğinde konakladığı ileri sürülen bu otelin daha fazla yıpranmadan yeniden kent yaşamında etkin olması umut edilmekte.

Avrupa’da 19. yüzyılın önemli yapı türlerinin başında kuşkusuz tren garları ile bu garlarla doğrudan bağlantılı ya da yakın çevresinde konumlandırılmış oteller gelmektedir. Aynı dönemde, İzmir’de de, Kordon boyunca, Avrupa otelleri ile boy ölçüşen, Levantenler’e ait görkemli oteller inşa edilmiştir. Türklerin bulunduğu Kemeraltı Bölgesi’nde ise bu tür Avrupa tarzı otellerin ortaya çıkması için, 20. yüzyılın başının beklenmesi gerekmiştir.1 Bu makalenin konusunu oluşturan Cihan Palas Oteli de, bu bölgede, Basmane Garı ve çevresinde inşa edilmiş otellerin önemli örneklerinden biridir. Otelin Kulalı Cihanzade Hüseyin Fehmi Bey tarafından 20. yüzyılın ilk çeyreğinde inşa ettirildiği belirtilmektedir.2 Çeşitli gazete haberlerinde ise, yapı 19003 ve 19024 yıllarına tarihlendirilmiştir. Cihanzadelerin bugün de Kula’nın tanınmış ailelerinden biri olduğu bilinmektedir. Tilkilik’te bulunduğu ifade edilen Tevfik Paşa Oteli’nin de, yine Cihanzade Hüseyin Fehmi Bey tarafından işletildiği görülmektedir.5 Zaman içinde isminin değiştirildiği anlaşılan Cihan Palas Oteli’nin adı, 1934 tarihli bir İzmir rehberinde Emniyet Oteli olarak kaydedilmiştir.6 Zemin üzerine iki katlı olan Cihan Palas Oteli, taş ve tuğla malzeme ile kagir sistemde inşa edilmiştir. Zemin katında lobi, mutfak gibi mekanlar bulunurken merdivenlerle ulaşılan üst katlarda müşteri odaları ile çeşitli salonlar yer almaktadır. Yapının çatı katının bugünkü görünümü sonradan eklenmiş izlenimi uyandırmaktadır. Cihan Palas Oteli, giriş avlusuna bakan “L” biçimli ana kütle ile arka taraftaki iç avlu ve çevresindeki mekanlardan oluşur. Otelin zemin katta bulunan ve giriş avlusuna açılan kıraathanesi bugün hala kullanılmaktadır. Yapının 1926 yılına ait bir İzmir Rehberi’nde bulunan bir ilanı son derece önemli bilgiler vermektedir.7 Bu ilandan, Cihan Palas Oteli’nin sıcak-soğuk sulu odaları, aile odaları gibi farklı çeşitte 50 büyük odasının ve
çeşitli salonlarının yanı sıra kıraathane ve içkili lokantası ile konaklama ve restoran hizmetlerinin yanında sunduğu özel kasa ve depolar ile katlarda bulunan umumi telefon ve tercümanlık hizmetleriyle konfor düzeyi yüksek, prestijli bir otel olduğu anlaşılmaktadır. Ayrıca lüks mobilyalar ve Şark halılarıyla döşenmiş yoğun bezemelere sahip iç mekanları ile dış cephe tasarımının klasik özellikler taşıması şeklinde özetlenebilecek nitelikleri kuşkusuz ki Cihan Palas Oteli’nin varlıklı müşteri profiline hitap ettiğini göstermektedir.

Bugün süslemelerin büyük bölümünü mekanların tavanlarını bezeyen resimler oluşturmaktadır.8 Gerek müşteri odalarında, gerekse ortak kullanım alanlarında hiçbiri birbirinin aynı olmayan kompozisyonlar işlenmiştir. Bunların içinde konulu kompozisyonların yanı sıra dekoratif anlayışla yapılmış bezemeler de bulunmaktadır. Kompozisyonlardan bazı örnekler son derece basit dekoratif bezemeler şeklinde yapılmıştır. Bu örneklerde genellikle tavan etrafı düz çizgilerle çevrelenmiş, merkez ve köşeler dekoratif formlarla bezenmiş; tavan merkezindeki bezemeler ise, dairesel biçimli göbekler içine alınmıştır.

Müşteri odalarından birinin tavan kenarlarında bulunan dalgalı hatlarla
oluşturulmuş dairesel alanlar ile bu alanları çevreleyen dekoratif bezemeler
dikkat çekmektedir.